Beynəlxalq münasibətləri oxuyanlar harada və necə iş tapa bilər?

Dünya məşhurlarının, liderlərinin cəmiyyət üçün səsləndiridyi fikirləri, sitatları yaxından-uzaqdan izləyən hər kəs günümüzün sürətlə dəyişən reallıqlarının əslində bir fikirdə, sözdə gizləndiyini çox yaxşı anlayır. "Alibaba Group"un qurucusu Cek Manın səsləndirdiyi fikirlərindən birini sizinlə bölüşürük:

"Qloballaşmanı dayandıra bilməzsiniz. Onu mükəmməlləşdirməlisiniz." 

Cek Ma dünyanın hansı nöqtəsində yaşamağınızdan asılı olmayaraq, qloballaşmanın bir parçası olduğunuzu xatırladır və bunun üstünlüklərindən faydalanaraq hamını daha böyük işlərə imza atmağa səsləyir. Təbii ki düşünə bilərsiz ki, hər kəsin dünya səviyyəsində təmsil olunacaq işlərdə, layihələrdə birbaşa iştirak etməsi əlçatan olmur. Ancaq bu, əslində gözümüzdə böyütdüyümüz reallıqlardan yox, elə gündəlik həyat tərzimizdən başlayır. Sonuncu dəfə dünya bazarından nə almısınız? Yəni hansı qlobal platformalardan məhsul sifariş etmisiniz? Bəs supermarketlərə gedəndə axtardığınız məhsulların çoxsunu tapa bilirsinizmi? Bəs ən sevimli ölkələrinizə etdiyiniz səyahətlər necə? Doyunca əylənmisinizmi? Bu və oxşar suallara verəcəyiniz cavablar əslində qloballaşmanın, dünyaya inteqrasiyanın müsbət nəticələridir. Bütün bunlar isə ölkələr arasında uğurla qurulan və düzgün idarə olunan beynəlxalq münasibətlərin nəticəsində baş verir.

Beynəlxalq münasibətlər nədir?

Beynəlxalq münasibətlər dövlətlər, beynəlxalq təşkilatlar, qeyri-hökumət təşkilatları, transmilli şirkətlər və digər beynəlxalq tərəflər arasında baş verən siyasi, iqtisadi, mədəni və hüquqi əlaqələri və qarşılıqlı təsirləri özündə ehtiva edən qlobal anlayış və sistemdir. Beynəlxalq münasibətlər bir növ dövlətlərin və digər rəsmi tərəflərin bir-birləri ilə qlobal səviyyədə yaratdığı münasibətlərin məcmusu kimi də başa düşülür. Buraya qonşu dövlətlərdən tutmuş okeanın o tayında yerləşən irili-xırdalı bütün dövlətlərlə, şirkətlərlə və s. yaradılan münasibətlərin hər biri daxildir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, adi mağazadan aldığınız paltarın özü belə beynəlxalq münasibətlər əsasında əldə olunan ticari razılaşmaların uğurlu nəticəsidir ki, siz sevimli markalarınızdan rahatlıqla yararlana bilirsiniz. Bu təbii ki gündəlik həyatımızdan sadə bir misal idi. Hansı ki bu sadə misalın arxasında daha dərin, aylarla, illərlə aparılan danışıqlar, razılıqlar və s. dayanır. Hansı ki bunlar da beynəlxalq təmsilçilərin sayəsində həyata keçirilir. Bu sahə dövlətlərin xarici siyasətlərini, münaqişə və əməkdaşlıq yollarını, qlobal problemlərin həllində rol oynayan mexanizmləri və beynəlxalq hüququ araşdırır. Beynəlxalq münasibətlər həm nəzəri, həm də praktiki səviyyədə mövcuddur. Nəzəri səviyyədə müxtəlif yanaşmalar və modellərlə izah olunur (realizm, liberalizm, konstruktivizm və s.), praktiki səviyyədə isə diplomatiya, ittifaqlar, beynəlxalq müqavilələr, iqtisadi razılaşmalar və təhlükəsizlik siyasətləri ilə həyata keçirilir.

Məsələn, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yaranan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı beynəlxalq sülhü qorumaq və dövlətlər arasında əməkdaşlığı gücləndirmək məqsədi daşıyır. ABŞ ilə Çin arasında baş verən ticarət münaqişələri və ya Rusiya ilə Qərb ölkələri arasındakı geosiyasi gərginliklər də beynəlxalq münasibətlərin real təzahürləridir. Bu sahə eyni zamanda iqlim dəyişikliyi, miqrasiya, terrorizm, pandemiyalar kimi sərhəd tanımayan problemlərə qlobal yanaşmaları formalaşdırır və dünya siyasətini anlamaq üçün vacib çərçivə təqdim edir.

Vakansiyalar bölməmizdə sizə lazım olan işləri tapa bilərsiniz, linkə keçid edin!

Beynəlxalq münasibətlər nə üçün vacibdir?

Biz artıq sürətlə qloballaşan və inkişaf edən bir dünyada yaşayırıq. Bir yerdə baş verən hadisə, domino effekti ilə minlərlə kilometr uzaqlara təsir edə bilir. Ukraynadakı müharibə Avropada enerji böhranı yaradır, ABŞ-dakı faiz artımı bütün dünya bazarlarına təsir edir, COVID-19 pandemiyası isə sərhədlərin heç bir əhəmiyyətinin olmadığını bir daha sübut etdi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının keçmiş Baş katibi Kofi Annanın sözlərini xatırlamaq yerinə düşər:

“Bu günün problemləri olan sülh, iqtisadi inkişaf, insan hüquqları və ətraf mühit  sərhəd tanımır. Onlar qlobal xarakter daşıyır və yalnız qlobal həllər yolu ilə aradan qaldırıla bilər”.

Bu sözlər beynəlxalq münasibətlərin mahiyyətini dolğun şəkildə ifadə edir. İqlim dəyişikliyindən tutmuş kiber-hücumlara, qlobal yoxsulluqdan tutmuş pandemiyalara qədər heç bir ölkə bu problemlərlə təkbaşına mübarizə apara bilməz. Məhz buna görə də fərqli mədəniyyətləri, siyasi sistemləri və iqtisadi maraqları anlayan, onlar arasında körpü qura bilən mütəxəssislərə hər zamankından daha çox ehtiyac var. Xüsusilə süni intellektin sürətlə inkişaf etdiyi dövrdə dövlətlər arasında yarana biləcək anlaşılmazlıqlar arta və həll yolu çətinləşə bilər. Çünki insanlarla bağlı münaisbətlər işin içərisində insan yox maşın beyninə ütsünlük verilərsə, nəticə heç də ürəkaçan olmaya bilər. Odur ki dünya liderləri və ümumilikdə qlobal cəmiyyət bunu dərindən dərk edir və bu yöndə işlər həyata keçirilir. Bu isə beynəlxalq münasibətlərin daha da dərinləşməsi, ölkələr arasında münasibətlərin qorunması üçün bu işin öhdəsindən peşəkarcasına gələ biləcək kadrlara hər zaman ehtiyac var və olmağa davam edəcəkdir. Əgər karyeranızı qlobal arenalara daşımaq istəyirsinizsə, ümumiyyətlə bu işin öhdəsindən uğurla gələ biləcəyinizi düşünürsünüzsə, elə indidən bu yöndə addımlar atın.

Həmçinin oxu: Təqdimat necə hazırlanır? Ən yaxşı təqdimat şablonları 2025

Beynəlxalq münasibətlər təhsili hansı iş imkanlarını vəd edir?

Universitetə ixtisas seçimi mərhələsində olanlardan başlayaraq hazırda beynəlxalq münasibətlər ixtisasında təhsil alanlara qədər bir çoxlarınızı bu sual düşündürə bilər. "Bu ixtisası bitirib nə işləyəcəyəm?" Əksəriyyətiniz bu sualdan sonra diplomatik ziyafətlər, səfir işləmək kimi xəyallar qursa da, əslində bu ixtisasın diplomunu almaq sizə daha rəngarəng və maraqlı karyera həyatı vəd edir. Beynəlxalq münasibətlər ixtisası üzünüzə dünyanın bütün qapılarını açır. Burada sizi inkişaf dolu, yeniliklərlə, böyük dəyişikliklərlə, strateji qərarlarla və nəhəng karyera uğurları ilə bol olan həyat gözləyir. Təbii ki işin içində nəhənglik qədər məsuliyyət, peşəkar bacarıqlar, dəqiqlik  və s. kimi bacarıqlar da tələb olunur. Bu diplom sizin analitik düşünmə, fərqli mədəniyyətləri anlama, mürəkkəb problemləri həll etmə və strateji kommunikasiya qurma bacarıqlarınızın sübutudur.

Beynəlxalq münasibətləri oxuyanlar harada və necə iş tapa bilər?

Beynəlxalq münasibətlər ixtisası univesitetlər arasında ən prestijli ixtisas olaraq tanınır və bu ixtisasın diplomu ilə özəl sektordan başlayaraq dövlət qurumlarına qədər bir çox yerlərdə çalışmaq mümkündür. Bundan başqa, beynəlxalq münasibətlər maaşı da kifayət qədər yüksək olduğuna görə, qərar verərkən bu nüansın sizi daha da motivasiya edəcəyinə əminik. 

Dövlət sektorunda harada çalışmaq olar?

Dövlət sektorunda çalışmaqla siz birbaşa dövlətin maraqlarını qoruyan və xarici siyasətini həyata keçirən önəmli təmsilçi olursunuz. Xarici İşlər Nazirliyində attaşe, üçüncü/ikinci/birinci katib, müşavir və səfir olaraq fəaliyyət göstərmək mümkündür. Vəzifəniz ölkəni xarici dövlətlərdə və beynəlxalq təşkilatlarda təmsil etmək, danışıqlar aparmaq, beynəlxalq müqavilələrin hazırlanmasında iştirak etmək, xaricdəki vətəndaşların hüquqlarını qorumaq olacaqdır. Bundan başqa, Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsi, Nazirlər Kabineti, Milli Məclisin beynəlxalq münasibətlər komitəsi, İqtisadiyyat Nazirliyi, Energetika Nazirliyi, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi, Dövlət Miqrasiya Xidməti, Dövlət Gömrük Komitəsi və s. kimi qurumlarda da çalışa bilərsiniz.

Özəl sektorda harada çalışmaq olar?

Bu, bir çox gəncin nəzərindən qaçan, lakin inanılmaz dərəcədə perspektivli bir sahədir. Qloballaşan dünyada ən kiçik şirkətdən ən böyük holdinqə qədər hər kəs beynəlxalq hadisələrin gediaştından asılıdır. Məhz bu səbəbdən biznes dünyasının beynəlxalq münasibətlər üzrə mütəxəssislərə ehtiyacı kəskin şəkildə artır. Odur ki sizinlə bu istiqamətdə təhsilinizi, bilik və bacarıqlarınızı inkişaf etdirməklə işləyə biləcəyiniz istiqamətləri böülşürük.

Siyasi risk analitiki (Political Risk Analyst)

Böyük enerji şirkətləri (məsələn, SOCAR, BP), banklar və ya investisiya fondları üçün yeni bir ölkəyə sərmayə qoymazdan əvvəl oradakı siyasi sabitliyi, seçki nəticələrini, qanunvericilikdəki dəyişiklikləri analiz edərək potensial riskləri qiymətləndirmək baxımdan uyğun kadrlara ehtiyac duyulur.

Qlobal əlaqələr meneceri (GR/Public Affairs Manager)

Google, Microsoft, Coca-Cola kimi çoxmillətli şirkətlərin fəaliyyət göstərdiyi ölkələrdə hökumət qurumları ilə münasibətləri tənzimləmək, şirkətin maraqlarını müdafiə etmək və korporativ strategiyanı yerli reallıqlara uyğunlaşdırmaq üçün axtarılan kadr məhz siz ola bilərsiniz.

Beynəlxalq biznesin inkişafı üzrə mütəxəssis

Yerli şirkətlər üçün yeni ixrac bazarları araşdırmaq, xarici tərəfdaşlar tapmaq, beynəlxalq sərgilərdə şirkəti təmsil etmək və satış müqavilələri üçün danışıqlar aparmaq üçün uyğun kadrlara ehtiyac duyulur. Ölkəmizdə PAŞA Holding kimi böyük şirkətlərdə bu cür mütəxəssislər hava-su kimi axtarılır.

Beynəlxalq konsaltinq

McKinsey, Boston Consulting Group, Deloitte, PwC kimi nəhəng konsaltinq şirkətlərində hökumətlərə və ya şirkətlərə müəyyən regionlar üzrə siyasi-iqtisadi strategiyalar hazırlamaqda kömək etmək üçün beynəlxalq münasibətlər ixtisası diplomunuz işlərinizi daha da asanlaşdıracaq.

Beynəlxalq təşkilatlarda necə iş tapmaq olar?

Qlobal təşkilatlarda çalışmağı xəyal edənlər üçün ideal karyera istiqamətlərindən biri olan bu sahəyə dərindən yiyələnməklə aşağıdakı təşkilatlarda çalışa bilərsiniz.

BMT-nin İnkişaf Proqramı (UNDP), Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (UNHCR), Uşaq Fondu (UNICEF), Əhali Fondu (UNFPA), Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT), Avropa Şurası, NATO, Avropa İttifaqı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Amnesty International, Human Rights Watch (insan hüquqları), Transparency International (korrupsiyaya qarşı mübarizə), WWF (ətraf mühitin mühafizəsi).

Bundan başqa, beynəlxalq münasibətlər məzunları mürəkkəb hadisələri anlaşılan dilə çevirmək bacarığına malikdirlər. Bu isə jurnalistika və kommunikasiya üçün əvəzolunmaz xüsusiyyətlərdəndir. Reuters, Associated Press, BBC kimi beynəlxalq media paltformalarında qlobal hadisələri işıqlandıraraq fəaliyyət göstərməyiniz mümkündür.

Beynəlxalq münasibətlər üzrə karyera qurmaq istəyənlər haradan başlamalıdır?

İxtisas yolunuzu seçin: Beynəlxalq münasibətlər ixtisası geniş sahə olduğuna görə, özünüzə uyğun spesifik istiqamət seçmək vacibdir. Enerji təhlükəsizliyi, münaqişələrin həlli, beynəlxalq hüquq, Yaxın Şərq araşdırmaları və ya kiber-təhlükəsizlik kimi istiqamətlər ola bilər. Bu sizi ümumi profilli mütəxəssislərdən fərqləndirəcək.

Xarici dil biliyi mütləqdir: Bildiyiniz kimi, ingilis dili artıq öyrənib-öyrənməmək üçün müzakirə mövzusu deyil, bu, artıq bir zərurətdir. Bununla yanaşı, BMT-nin ikinci bir rəsmi dilini (fransız, ispan, ərəb, rus, çin) və ya Azərbaycan üçün regional əhəmiyyətli bir dili (rus, fars, türk) öyrənmək sizin mütəxəssis dəyərinizi qat-qat artıracaq.

Təcrübə mütləqdir: Tələbəlik illərindən dövlət qurumlarında, səfirliklərdə, beynəlxalq təşkilatlarda və ya QHT-lərdə könüllü və ya təcrübəçi kimi çalışaraq nəzəri biliklərinizi praktika ilə möhkəmləndirin.

Texnoloji bacarıqlara yiyələnin: Müasir dövrün tələblərindən olan süni intellekt alətlərindən istifadəyə bələd olmaq, onlar haqqında məlumatlı olmaq işlərinizi daha da asanlaşdıracaq.

Əlaqələrinizi mütləq inkişaf etdirin: Bacardığınız qədər konfranslarda və seminarlarda iştirak edin. LinkedIn, X kimi sosial şəbəkələrdə profilinizi aktiv şəkildə istifadə edin. Sahənin peşəkarları ilə əlaqə qurmaqdan çəkinməyin.

Heç vaxt oxumağı, araşdırmağı dayandırmayın: Hər gün yerli və qlobal xəbərləri izləmək mütləqdir. The Economist, Foreign Policy, Foreign Affairs kimi jurnalları, sahənizlə bağlı kitabları və məqalələri mütaliə edin. Unutmayın ki, gündəmdən geri qalmaq olmaz.

Beynəlxalq münasibətlərdə təhsil alanlar üçün hansı kurslar var?

Bəzi kurslar vardır ki, universitetdə öyrəndiklərinizi dərinləşdirmək və ya fərqli yanaşmalarla tanış olmaq üçün vacibdir. Bu ixtisas daima özünüzü inkişaf etdirməyinizi tələb edən sahələrdəndir. Odur ki sizin üçün bilik və bacarıqlarınızı artıracaq bəzi kursları araşdırıb təqdim edirik.

Həmçinin oxu: CEO olmaq üçün nələr lazımdır? CEO maaşları 2025

Beynəlxalq münasibətlər kursları 2025

Coursera: Leiden Universiteti  - "The Changing Global Order"

Bu kurs müasir beynəlxalq sistemin necə formalaşdığını, güc mərkəzlərinin (ABŞ, Çin, Rusiya, Aİ) dinamikasını və qloballaşma, populizm kimi müasir trendlərin dünya siyasətinə təsirini araşdırır. Fundamental bilikləri gücləndirmək üçün idealdır.

edX: Sciences Po  - "Géo-politique de l'Europe" (Avropanın geopolitikası)

Fransanın məşhur Siyasi Elmlər İnstitutu (Sciences Po) tərəfindən təqdim edilən bu kurs (ingilis dilində də mövcuddur) Avropa İttifaqının daxili və xarici siyasətini, qonşuluq siyasətini və qlobal tərəf kimi rolunu dərindən analiz edir. Region üzrə ixtisaslaşmaq istəyənlər üçün faydalıdır.

Coursera: Michigan Universiteti  - "Successful Negotiation: Essential Strategies and Skills" (Uğurlu danışıqlar: əsas strategiyalar və bacarıqlar)

İstər diplomatik görüş, istərsə də biznes müqaviləsi olsun, danışıqlar aparmaq beynəlxalq münasibətlər mütəxəssisinin əsas işidir. Bu, dünyanın ən populyar danışıqlar kurslarından biridir və sizə 4 mərhələli danışıq strategiyasını praktik nümunələrlə öyrədir.

Coursera: Google - "Google Project Management Certificate" (Google layihə idarəçiliyi sertifikatı)

Beynəlxalq təşkilatlarda və QHT-lərdə işləmək istəyirsinizsə, layihə idarəçiliyi bilikləri mütləqdir. Google-un bu peşəkar sertifikat proqramı sizə layihəni planlamaq, icra etmək, büdcəni idarə etmək və riskləri qiymətləndirmək kimi real iş bacarıqları qazandıracaq. 

Coursera: Vaşinqton Universiteti  - "Dynamic Public Speaking" (Dinamik İctimai Natiqlik)

Fikirlərinizi aydın, inandırıcı və təsirli şəkildə ifadə etmək bacarığı hər bir beynəlxalq münasibətlər mütəxəssisi üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu kurs sizə təqdimatlar və çıxışlar zamanı həyəcanı idarə etməyi və auditoriya ilə əlaqə qurmağı öyrədir.

World Bank Open Learning Campus (Dünya bankının açıq təlim kampusu)

Dünya Bankı iqtisadi inkişaf, yoxsulluğun azaldılması, data analizi, dövlət siyasəti və s. mövzularda yüzlərlə ödənişsiz kurs təklif edir. Buradan əldə etdiyiniz biliklər və sertifikatlar beynəlxalq maliyyə və inkişaf qurumlarında işləmək üçün çox dəyərlidir.

Son olaraq qeyd edək ki, artıq hamımız bunu təsdiqləyərik ki, artıq dünya xəritəsindəki sərhədlər onları aşan rəqəmsal, iqtisadi və mədəni əlaqələrdən daha az məna kəsb etdiyi dövrdə yaşayırıq. Beynəlxalq münasibətlər bu mürəkkəb qlobal mənzərənin formalaşması və stabilliyini qoruması baxımdan böyük məna kəsb edir. Bu ixtisas sizə hadisələrin pərdəarxasını görmək, fərqli mədəniyyətlərin dilində danışmaq və ən çətin vəziyyətlərdə belə ortaq yol tapmaq bacarığı bəxş edir. Bu səbəbdən də bu ixtisasın məzunu olmaqla sadəcə diplom əldə etmirsiniz. Həmçinin özünüzü bir addımda Silikon Vadisində yeni texnologiyalar üçün fürsətlər axtaran startapda, Afrikada təmiz su layihəsi həyata keçirən humanitar təşkilatda və ya dünyanın ən böyük şirkətlərinin idarə heyətində də asanlıqla tapa bilərsiniz. Beləliklə, beynəlxalq münasibətlər seçimi bir peşə seçimindən daha artığıdır. Bu, qlobal səhnədə sadəcə tamaşaçı olmaqdan imtina edib, dünyanın gələcək hekayəsinin yazılmasında iştirak etmək üçün atılan cəsarətli addımdır. Ümid edirik ki, bu sahədə atacağınız hər addım sizi hər gün daha böyük zirvələrə doğru aparacaq. 

Vakansiyalar bölməmizdə sizə lazım olan işləri tapa bilərsiniz, linkə keçid edin!