Podcast nədir və niyə bu qədər populyardır?  Son illərdə “podkast” anlayışı tez-tez eşidilir, amma hələ də bir çox insan onun nə demək olduğunu tam bilmir. Əslində podkast internet üzərindən yayımlanan, adətən audio formatda hazırlanan və mövzuya görə seriyalara bölünən rəqəmsal proqramdır. Onu izləmək üçün xüsusi avadanlığa ehtiyac yoxdur: sadəcə telefon, planşet və ya kompüter kifayətdir.

Podkastı maraqlı edən əsas xüsusiyyət isə onun çevikliyidir. Ənənəvi radio ilə müqayisədə podkastı istədiyin vaxt və məkanda dinləmək mümkündür. Məsələn, işə gedərkən, idmanla məşğul olarkən və ya ev işləri görərkən belə sevdiyin mövzuda proqramı qulaq asmaq olar. Yəni podkast həm rahatlıq, həm də seçim azadlığı təqdim edir.

Podkastların tarixi haradan başlayır?

Podkast anlayışı çox qədim deyil və ilk dəfə 2000-ci illərin əvvəllərində formalaşmağa başlayıb. “Podcast” termini isə ilk dəfə 2004-cü ildə jurnalist Ben Hammersley tərəfindən işlədilib. O dövrdə internet sürətinin yüksəlməsi və xüsusilə RSS texnologiyasının geniş yayılması bu formatın inkişafına böyük təkan verdi. RSS vasitəsilə yeni yayımlanan epizodlar avtomatik olaraq abunəçilərə çatdırılırdı. Bu sistem bir növ televiziya seriallarının izləmə prinsipi ilə oxşar idi: dinləyici sevdiyi podkastı seçir, abunə olur və hər yeni bölüm yayımlandıqda dərhal xəbər alırdı.

İlk vaxtlarda podkastlar əsasən həvəskarların maraqları əsasında hazırlanırdı. İnsanlar öz hobbilərini, fikirlərini və təcrübələrini paylaşmaq üçün bu formatdan istifadə edirdilər. Amma çox keçmədən podkastların gücü daha geniş kütlələrin diqqətini çəkdi. Jurnalistlər xəbər və təhlillərini dinləyicilərə çatdırmaq üçün, universitetlər tələbələrə dərsləri daha əlçatan etmək üçün, biznes qurumları isə məhsul və xidmətlərini tanıtmaq üçün podkastlardan istifadə etməyə başladılar.

Bugün isə podkast artıq yalnız hobbi səviyyəli bir fəaliyyət deyil, dünyada milyonlarla insanın gündəlik həyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilmiş media formatıdır. İnsanlar yol gedərkən, idman edərkən və ya evdə istirahət zamanı müxtəlif mövzularda podkastlar dinləyir. Bu da göstərir ki, podkast sadəcə informasiya ötürmək vasitəsi deyil, həm də insanlarla daha səmimi və yaxın ünsiyyət yaratmağın müasir yoludur.

Podkast növləri hansılardır?

Podkast dünyası olduqca rəngarəngdir və hər bir insanın zövqünə, maraq dairəsinə uyğun format tapmaq mümkündür. Dinləyicilərin ən çox üstünlük verdiyi podkast növləri bunlardır:

Müsahibə formatlı podkastlar

Bu format ən populyarlarından biridir. Aparıcı qonaqları dəvət edir və maraqlı mövzular ətrafında söhbət aparır. Ənənəvi televiziyadakı talk-showların audio versiyası kimi təsəvvür etmək olar. Qonaqların fərqli baxışları dinləyiciyə həm yeni biliklər, həm də müxtəlif təcrübələr qazandırır.

Solo podkastlar

Solo formatda yalnız aparıcı olur və o, dinləyicilərlə bilik, fikir və təcrübəsini paylaşır. Bu podkastlar adətən motivasiya, şəxsi inkişaf, biznes və ya gündəlik həyatla bağlı mövzularda hazırlanır. Dinləyici burada sanki dostu ilə səmimi söhbət edirmiş kimi hiss edir.

Panel müzakirə podkastları

Birdən çox aparıcının və ya qonağın iştirakı ilə dinamik müzakirələr keçirilir. Burada müxtəlif mövqelər səslənir, debat mühiti yaranır. Bu format xüsusilə sosial məsələlər, siyasət, texnologiya və ya aktual xəbərlər mövzusunda daha təsirli olur.

Ssenarili hekayə podkastları

Bəzi podkastlar film və ya serial kimi xüsusi ssenari əsasında hazırlanır. Hekayələr maraqlı şəkildə danışılır, musiqi və səs effektləri ilə zənginləşdirilir. Dinləyici isə özünü sanki bir “audio-film” izləyirmiş kimi hiss edir. Bu növ podkastlar daha çox bədii ədəbiyyat, detektiv hekayələr və ya tarixi hadisələrin təqdimatında istifadə olunur.

Tədris və öyrədici podkastlar

Bu növ podkastlar öyrənmək istəyənlər üçün əvəzsizdir. Xarici dillər, texnologiya, marketinq, sağlamlıq və digər mövzularda addım-addım dərs xarakterli epizodlar təqdim olunur. Tədris podkastları insanların öz biliklərini artırması üçün ən rahat üsullardan biridir.

Podkast necə hazırlanır?

Çox adam düşünür ki, podkast hazırlamaq üçün böyük studiya və peşəkar avadanlıq lazımdır. Əslində isə kifayət qədər sadədir. Başlamaq üçün üç əsas addım var:

Birincisi, mövzu seçmək lazımdır. Mövzu həm dinləyicini maraqlandırmalı, həm də aparıcıya yaxın olmalıdır.

İkincisi, keyfiyyətli səs yazısı vacibdir. Yaxşı mikrofon işin yarısını həll edir. Çünki podkast dinləyicisi səsdəki hər xırda detala diqqət yetirir.

Üçüncüsü, montaj və yayımlama mərhələsidir. İndi bunun üçün çoxlu proqram və platforma mövcuddur. Bir dəfə yükləndikdən sonra podkast bütün dünyada əlçatan olur.

Podcast niyə bu qədər populyardır?

Bunun bir neçə səbəbi var:

– Rahatlıq: İstənilən vaxt dinləmək mümkündür.
– Seçim bolluğu: İdmandan psixologiyaya, tarixdən biznesə qədər istənilən mövzuda podcast tapmaq olar.
– Səmimiyyət: Aparıcı ilə dinləyici arasında daha yaxın münasibət yaranır.
– Pulsuz olması: Əksər podcastlar ödənişsiz təqdim olunur.

Bu xüsusiyyətlər podkastı televiziya və ya radio ilə müqayisədə daha əlçatan edir.

Podkastlar insanlara nə qazandırır?

Podkast yalnız əyləncə deyil, həm də təhsil və inkişaf vasitəsidir. Məsələn:

– Xarici dil öyrənənlər dinləmə bacarığını inkişaf etdirə bilirlər.
– Sahibkarlar biznes strategiyaları haqqında yeni fikirlər öyrənirlər.
– Psixologiya ilə maraqlananlar gündəlik həyat problemlərinə yanaşma tərzini dəyişə bilirlər.

Eyni zamanda, podkastlar insanlara ünsiyyət bacarıqlarını təkmilləşdirmək, dünyagörüşlərini artırmaq və yeni mövzular kəşf etmək imkanı verir.

Gələcəkdə podkastların rolu necə olacaq?

Ekspertlər hesab edir ki, podkastların gələcəkdə daha da böyüyəcəyi gözlənilir. Süni intellekt və avtomatlaşdırma səsli məzmun istehsalını daha da asanlaşdıracaq. Virtual və artırılmış reallıq texnologiyaları sayəsində isə dinləyici yalnız qulaq asmaqla kifayətlənməyəcək, özünü hadisələrin içində hiss edə biləcək.

Bundan başqa, ödənişli premium podcast xidmətləri də artmaqdadır. Yəni yaxın illərdə həm ödənişsiz, həm də abunə əsaslı podcast modellərinin paralel inkişafı gözlənilir.

Azərbaycanda podkast mədəniyyəti necə inkişaf edir?

Dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da podcast dinləyicilərinin sayı artır. Xüsusilə gənclər arasında bu format daha çox populyardır. Yerli mövzulara həsr olunmuş podkastların sayı da artmaqdadır: təhsil, texnologiya, ədəbiyyat, biznes və hətta gündəlik həyatla bağlı maraqlı layihələr meydana çıxır.

Bu həm də yerli kontentin zənginləşməsi üçün böyük fürsətdir. Çünki azərbaycanca podkastlar həm ölkə daxilində, həm də xaricdə yaşayan soydaşlarımız üçün faydalı mənbə rolunu oynayır.